Afwijking programma Sociaal domein

Toelichting financiën

Het saldo van baten en lasten van het programma Sociaal domein is ten opzichte van de begroting 2019 in totaal € 3.650.000 nadelig. Daarbij moet worden opgemerkt dat het nadeel op dit programma wel in samenhang moet worden gezien met het voordeel op programma Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien. Hieronder wordt voor de relevante taakvelden ingegaan op de grootste onder- en overschrijdingen.

Lasten

Taakveld Samenkracht en burgerparticipatie (€ 140.000 voordeel)

In dit taakveld is sprake van een optelsom van een aantal grote en kleinere over-en onderschrijdingen die per saldo leiden tot een voordeel van € 140.000.  De belangrijkste afwijkingen worden hieronder toegelicht:

• Collectief vervoer: Door een toename van het gebruik van de regiotaxi en terugloop van regionale middelen (beschikbaar gesteld door MRDH) is sprake van een tekort (€ 110.000 nadeel). In 2019 wordt het tekort gedekt door een afrekening voorgaande jaren (zie baten).

• Openbare GGZ: Het aantal meldingen van Verwarde Personen is gestegen. Beleid hierop is tot nu toe budgetneutraal opgezet, maar dat bleek eind 2019 niet langer houdbaar. Door de stijging is er een nadeel van ca. € 45.000 ontstaan in 2019 voor adequate opvolging van de meldingen (subsidie voor bemoeizorg). Hoewel dit nadeel in 2019 kon worden opgevangen door ontvangsten voorgaande jaren (zie baten) is hierdoor wel sprake van een structureel nadeel voor de begroting van Leidschendam-Voorburg.

• Toezicht op de Kinderopvang: Gedurende 2019 is bekend geworden dat er extra middelen beschikbaar zijn gekomen voor extra toezicht en handhaving op de kwaliteit van kinderopvang. Met de GGD zijn gedurende 2019 afspraken gemaakt over deze extra taken vanaf 2020. Gedurende 2019 zijn deze extra taken (o.a. door capaciteitsgebrek bij de GGD) nog niet uitgevoerd  wat ertoe heeft geleid dat de extra middelen in 2019 nog niet zijn ingezet (€ 55.000 voordeel).

Een deel van het voordeel ontstaat door lopende projecten die nog in 2020 doorlopen. Deze zijn hieronder weergegeven:

• Maatschappelijk Verantwoord Verenigen: Het budget voor Maatschappelijk Verantwoord verenigen is in 2019 niet geheel besteed omdat de tweede ronde laat in het jaar van start is gegaan. De aanvragen zijn wel ontvangen, maar nog niet allemaal in 2019 toegekend (€ 45.000 voordeel).

• Hervorming subsidiestelsel: In 2020 is het subsidiestelsel hervormd naar de subsidietafelsystematiek. Uit de evaluatie is gebleken dat de komende tijd nog een optimalisatieslag nodig is. Dat heeft in 2019 vertraging opgelopen door latere besluitvorming (€ 80.000 voordeel).

• Doorontwikkeling nazorgaanpak 2019-2020: De middelen hiervoor zijn niet volledig besteed in 2019 (€ 32.000 voordeel).

• Bewonersinitiatieven: De middelen voor bewonersinitiatieven (Vlietwensen) zijn niet volledig besteed. De afspraak is dat het bedrag 2 jaar beschikbaar blijft (€ 25.000 voordeel).

Taakveld Inkomensregelingen (€ 584.000 nadeel)

• BUIG: Met het nieuwe re-integratie en participatiebeleid wordt een reductie van het bijstandsbestand van 30 tot 50 verstrekkingen per jaar beoogd. De beoogde uitstroomdoelstelling voor 2019 is met een daling van het uitkeringsbestand met 79 ruimschoots behaald. De beoogde financiële doelstelling wordt  beïnvloed door de uitstroom. Maar ook de hoogte van het macrobudget speelt een rol. Landelijk is er sprake van een dalende trend in de bijstandsontwikkeling waardoor het macrobijstandsbudget daalt. Omdat de kosten in Leidschendam-Voorburg voldoende mee dalen, onder invloed van de uitstroom, ondervindt de gemeente hier geen nadeel van én wordt de financiële bezuinigingsdoelstelling ook behaald. Per saldo is nu zelfs sprake van een positief effect (€ 200.000 voordeel).

• Voorziening dubieuze debiteuren sociale zaken: Op basis van nader onderzoek is geconcludeerd dat het wenselijk was de waarderingsgrondslag te herzien. Door toepassing van de nieuwe waarderingsgrondslag wordt een realistischer beeld gegeven van de inbaarheid van de vorderingen. Reden voor deze aanpassing was dat door landelijke en maatschappelijke ontwikkelingen minder vorderingen kunnen worden geïncasseerd dan voorheen. Zo is de beslagvrije voet door het rijk verhoogd van 90% naar 95% van de bijstandsnorm en wordt in de praktijk geconstateerd dat meer mensen aanspraak maken op de beslagvrije voet. Daarnaast is in de gemeente, overeenkomstig de landelijke trend,  het aantal mensen met schuldhulpverlening gestegen. Door een gewijzigde systematiek moet eenmalig extra in de voorziening worden gestort (€ 580.000 nadeel).

• Kwijtscheldingen: De kwijtscheldingen riool- en afvalstoffenheffing zijn hoger dan begroot (€ 145.000 nadeel). Door de gestegen belastingdruk zijn minder mensen in staat om aan hun gemeentelijke belastingen te voldoen.

Taakveld Arbeidsparticipatie (€ 255.000 voordeel)
Het voordeel op dit taakveld is met name het gevolg van:

• Inburgering: Gedurende 2019 is bekend geworden dat er middelen ontvangen worden voor de voorbereidingen op de nieuwe wet Inburgering. De voorbereidende activiteiten hiervoor konden worden bekostigd uit bestaande budgetten. Daarmee zijn de extra middelen onbenut gebleven (€ 87.000 voordeel).

• Participatie: Het participatiebudget is niet geheel besteed (€ 86.000 voordeel).
• Arbeidsmarktoffensief: De personele uitgaven ten behoeve van het arbeidsmarktoffensief zijn  lager dan begroot door een lage instroom van statushouders. Hiertegenover staan ook lagere inkomsten vanuit de werkorganisatie Duivenvoorde (zie baten).

Wet Maatschappelijke ondersteuning (Wmo) (totaal € 1.096.000 nadeel)
- Taakveld Maatwerkvoorzieningen Wmo (€ 371.000 nadeel)
- Taakveld Maatwerk dienstverlening  18+ (€ 613.000 nadeel)
- Taakveld Geëscaleerde zorg 18+ (€ 112.000 nadeel)

De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) heeft het afgelopen jaar in het teken gestaan van de invoering van het abonnementstarief en een toenemende vraag naar ondersteuning doordat inwoners langer zelfstandig moeten wonen en minder snel worden opgenomen in de GGZ of vallen onder de Wet langdurige zorg (Wlz). Door het abonnementstarief is het beroep op de Wmo aanzienlijk gestegen omdat inwoners maximaal € 19,- per maand betalen en niet, zoals eerder het geval was, naar draagkracht.

Gedurende 2019 is de raad via de monitor Wmo regelmatig geïnformeerd over deze ontwikkelingen. Sinds de 2e tussentijdse rapportage 2019 zijn de kosten verder gestegen met ca. € 1 miljoen. Hierover is de raad in december 2019 en februari 2020 geïnformeerd. 

Begeleiding
In 2019 is het beroep op Begeleiding vanuit de Wmo sterk toegenomen omdat mensen met psychische problematiek en (licht) verstandelijke beperkingen moeilijker instromen in de GGZ en de Wet Langdurige Zorg (WLZ). Inwoners blijven langer zelfstandig wonen en hebben meer ondersteuning nodig vanuit de Wmo. Niet alleen steeg hierdoor het aantal inwoners met Begeleiding, ook was de ingezette zorg gemiddeld zwaarder dan voorgaande jaren.
Het landelijk beeld en de lokale analyse sluit aan bij de verklaringen van aanbieders dat GGZ-problematiek vaker vanuit de thuissituatie wordt behandeld en ook de toegang tot de WLZ is beperkt. Ook vormt dit een verklaring voor het feit dat de grootste toename te zien is op specialistische individuele Begeleiding.  Deze ontwikkeling maakt dat er over 2019 een negatief saldo van € 400.000 is ontstaan.

Huishoudelijke ondersteuning
Onze gemeente heeft de aanzuigende werking door het abonnementstarief zwaarder meegenomen in de begroting van 2019 dan door het CPB was doorgerekend. Desondanks is het beroep op Huishoudelijke Ondersteuning dusdanig hard gestegen dat het aantal gebruikers meer dan 20% hoger ligt dan dezelfde periode in 2018 en er alsnog een tekort is ontstaan van € 200.000 over 2019.

Hulpmiddelen en woningaanpassingen
De invoering van het abonnementstarief en ontwikkeling rondom het langer zelfstandig wonen, hebben invloed op de vraag naar hulpmiddelen en woningaanpassingen zoals (elektrische) rolstoelen, scootmobielen, tilliften, deuropeners en badkameraanpassingen.
In 2019 heeft de gemeente ruim 15% meer scootmobielen geleverd en zijn er meer complexe voorzieningen verstrekt. Ook hebben er het afgelopen jaar naar verhouding minder herverstrekkingen vanuit het gemeentelijke depot met hulpmiddelen plaatsgevonden. Deze ontwikkelingen zorgen voor een negatief saldo van € 270.000 op hulpmiddelen en een negatief saldo van € 100.000 op de woningaanpassingen.

Jeugd (totaal € 3.113.000 nadeel)
- Taakveld Maatwerk dienstverlening 18- (€ 2.927.000 nadeel)
- Taakveld Geëscaleerde zorg 18- (€ 186.000 nadeel)

De lasten voor jeugdhulp zijn € 3,1 miljoen hoger dan geraamd in 2019. Tegenover deze kostenstijging staat de compensatie van € 2,6 miljoen die de gemeente heeft ontvangen voor gestegen kosten Voogdij en 18+ via het gemeentefonds. Deze staan verantwoord onder programma Algemene dekkingsmiddelen en onvoorzien.

In de monitor jeugdhulp wordt gedurende het jaar uitgebreid stilgestaan bij de kostenontwikkelingen jeugdhulp. Sinds de laatste monitor (november 2019) zijn de jeugdhulpuitgaven verder gestegen.  

Regionaal ingekochte jeugdhulp in natura
De kostenstijging wordt vooral veroorzaakt door de jeugdhulp (zorg in natura), ingekocht binnen H-10 verband (nadeel € 2,65 miljoen)  Deze zijn t.o.v. 2018  met 14% gestegen.
Lokaal (en regionaal) zien wij de volgende belangrijkste oorzaken van deze kostenstijging,

1. Toename van de intensiteit van zorg (meer uren, dagdelen, etmalen per kind per maand) en verschuiving van lichte naar zware zorg;
2. Kinderen zitten langer in zorg.

Het aantal jongeren van Leidschendam-Voorburg dat een beroep doet op geïndiceerde jeugdhulp is in 2019 gestabiliseerd.

Regionaal genomen beheersmaatregelen
De H10 regio stuurt actief op de transformatie en de kostenontwikkeling in de jeugdhulp. Hiertoe is een regionaal actieplan ombuiging kostenontwikkeling opgesteld dat bestuurlijk is bekrachtigd. De belangrijkste beheersmaatregelen uit dit plan zijn:

• Begrenzen van de intensiteit/omvang van de jeugdhulpvoorzieningen. Deze maatregel wordt in 2020 ingevoerd.
• Grip krijgen op de verschillende verwijsstromen door afstemming in triage (bijv. door inzet van praktijkondersteuners).
• Lobby voeren voor het met aanbieders gezamenlijk afbakenen van de jeugdhulp ten opzichte van de Wet langdurige zorg.

Lokaal genomen beheersmaatregelen.
In 2019 is het lokaal contractmanagement op Jeugdhulpplus verstevigd, waardoor nu meer gestuurd wordt op tijdige uitstroom. Daarnaast is ingezet om meer grip te krijgen op de verwijzingen naar de GGZ door de inzet van praktijkondersteuners (POH-ers) bij huisartspraktijken. De gemeente stuurt op verdere uitbreiding van het aantal huisartsenpraktijken met een POH-er.

Naast de overschrijding op Zorg in natura via H-10 waren er nog een aantal andere oorzaken waardoor de jeugdhulpuitgaven zijn gestegen.

Jeugdzorg in natura buiten H-10 ingekocht (€ 300.000 nadeel)
Omdat de regionaal gecontracteerde zorg niet altijd passend was om in de zorgbehoefte te kunnen voldoen, is in 2019 ook lokaal zorg in natura ingekocht. Daarnaast was in 2019 ook sprake van een toename van het gebruik van de landelijke ingekochte jeugdzorg.
In 2019 was ook sprake van een toegenomen  inzet van de jeugdbeschermingstafel, de crisisdienst en Veilig thuis.

PGBs (€ 160.000 nadeel)
De afrekening van het PGB gebruik over het jaar 2018 viel hoger uit. Daarnaast is in 2019 het PGB gebruik licht gestegen.

Baten

Taakveld Samenkracht en burgerparticipatie (€ 206.000 voordeel)
De hogere baten betreffen met name teruggevorderde (subsidie)bedragen 2018 omdat de initiële beschikkingen na verantwoording te hoog bleken te zijn vastgesteld. Hierdoor ontstaat een voordeel. Dit voordeel dekt deels de nadelen die ontstaan zijn door hogere lasten voor collectief vervoer en openbare GGZ (zie lasten).

Taakveld Inkomensregelingen (€ 647.000 voordeel)
Op dit taakveld is sprake van een voordeel als gevolg van de wetswijziging op de BBZ. Hierdoor hoeft de gemeente de baten op de leningen levensonderhoud niet meer voor 75% aan het rijk af te dragen.

Taakveld Arbeidsparticipatie (€ 109.000 nadeel)
De baten in dit taakveld liggen lager dan begroot vanwege:

• Arbeidsmarktoffensief: De lagere inzet op het arbeidsmarktoffensief ten behoeve van de werkorganisatie Duivenvoorde (zie lasten) leidt ook tot lagere baten.
• Europees Sociaal Fonds: Over 2017 en 2018 is gebleken dat niet alle dossiers declarabel waren. De afrekeningen voorgaande jaren vallen daarmee nadelig uit.

Taakveld Maatwerk dienstverlening 18+ (€ 106.000 voordeel)
Op dit taakveld is een voordeel ontstaan door ontvangsten van eigen bijdragen uit voorgaande jaren.